(معانی کتاب ا... تعالی و تفسیر المنیر) نام کهن ترین تفسیر و ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی است که در قرن پنجم هجری قمری توسط (ابونصر احمد بن محمد بن حمدان بن محمد حدادی) تالیف شده است.
به گزارش انصار به نقل از فارس، این اثر نفیس که برای نخستین بار به مناسبت انتخاب غزنی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال جاری در شهر تهران، جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است توسط (عثمان بن حسین وراق غزنوی) کتابت و تدهیب شده است.
این قرآن نفیس که با مقدمه (سید محمد عمادی حائری) و (دکتر سرور مولایی)، منتشر شده، نخستین وکهن ترین نسخه تاریخی است که به زبان فارسی ترجمه و تفسیر شده و علاوه بر آن از نظر صفحه آرایی و کتابت و نسخه آرایی نیز اثری بسیار نفیس به شمار می رود.
این قرآن که به نسخه توپقانی نیز معروف است، به شکل بسیار زیبا توسط (عثمان بن حسین وراق غزنوی) در سال 484 هجری قمری در شهر غزنی کتابت، تذهیب و نقاشی شده است.
دکتر سرور مولایی در مقدمه این قرآن در مورد ترجمه و تفسیر این اثر توسط ابو نصر حدادی نوشته است: ترجمه و تفسیر فارسی امام (ابو نصر حدادی) با توجه به پایگاه دانش او در قرآن کریم و حدیث و فقه و دیگر علوم وابسته به قرآن و دین، باید از تفسیر های معتبر و معروف در زمان او و پس از او بوده باشد که سلطان ابراهیم دستور خوشنویسی آن را به عثمان بن حسن وراق غزنوی داده است تا نسخه ای سزامند قرآن و تفسیر کرامند کتابخانه سلطنتی او فراهم آید و به این ترتیب یکی از شاهکار های هنر قدسی در نیمه دوم سده پنجم هجری به یادگار بماند.
سید محمد عمادی حائری نیز در مقدمه خود در مورد کتابت و تذهیب این اثر نوشته است: آغاز هر سوره با کتیبه ای مزیّن شده که این سرسوره ها هر یک با دیگری تفاوت دارند. درون هر یک از این کتیبه ها، نام و تعداد آیات سوره درج شده است، که در سوره های مریم، طه و أنبیاء به خط کوفی و در سورۀ حج به خط رقاع مایل به ثلث است.
آیات قرآن نیز به قلم درشت، با جوهر سیاه و به خط کوفی شرقی/ فارسی نوشته شده است، خطی که هنرمندان ایرانی آن را از اواخر قرن چهارم با اعمال تغییراتی در خط کوفی اصیل پدید آوردند.
آیات قرآن در نسخة توپقاپی، کوفی فارسی معمول نیست و صرف نظر از برخی تغییرات که نسبت به خط کوفی اصیل در آن هست (به شیوه ای که اصطلاحاً بدان پیرآموز گفته اند) و گاه کاملاً به خط نسخ نزدیک می شود، صبغۀ آیات از چهار رنگ متفاوت استفاده شده است: فتحه و کسره و ضمّه و تنوین و همزه به جوهر سرخ، سکون و تشدید به جوهر آبی تیره، مدّ و همزه به جوهر سبز، و نقطه ها به زر تحریردار نوشته شده است.
در میان نشانه های قرآنی نسخة توپقاپی، دو نشانه سجده نیز شایان یادآوری است که در نقش و رنگ با یکدیگر متفاوتند، اما درون هر دو کلمۀ (سجده) نوشته شده است.
آنگونه که عمادی حائری نیز اشاره کرده است، ترجمه و تفسیر آیات به فارسی، به خط کوفی فارسی و با جوهر سیاه، اما به قلم نازک، نوشته شده است.
برخی عبارات به خط ثلث درشت و با جوهر سرخ یا آبی تیره نوشته شده و برخی عبارات متن (توضیحات آغاز سور و یک روایت نبوی) و اشعار نیز به خط نسخ و با جوهر سرخ کتابت شده است؛ همچنان که عناوین بیشتر قصه ها به خط کوفی و به جوهر زر، و عناوین فارسی دیگر به خط ثلث و به رنگ زر و با نقطه های سرخ رنگ نوشته شده و تزئین گردیده است.
این قرآن نفیس پس از کتابت به کتابخانه (سلطان بن ابراهیم غزنوی) که فردی ادب دوست و فاضل بود و کتابخانه ارزشمندی را در غزنی فراهم آورده بود تقدیم شد.
این کتابخانه، زمانی از بزرگترین کتابخانه های جهان اسلام بود که پس از شکست (غزنویان)توسط (غوریان) در آتش سوخت.
این اثر توسط انتشارات (عرفان) در تهران و با همکاری (کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ایران) و (کاخ موزه توپقانی استامبول) در 1000 نسخه در قطع رحلی در تهران منتشر شده است.
با توجه به نام گذاری شهرغزنی به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال 2013 این اثر امسال در مراسمی با حضور چهره های فرهنگی و سیاسی از ایران و افغانستان در نمایشگاه کتاب تهران رونمایی شد و در دسترس عموم قرار گرفت.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/911
1. hanif ميگويد:
o ketab pakest
بهار و نوروز در شعر شاعران پشتو زبان افغانستانی
